Rueras

El decuors dalla colonisaziun dalla val ein vitgs ed uclauns carschi, sco emprem el vonn dalla val, e lu sin las spundas preferidas.Tgunschamein ein Sedrun e Rueras stai dils emprems, suandai da Camischolas e Zarcuns. La val s'udeva alla claustra da Mustér e perquei ha era la tgira e cultivaziun dalla religiun giu sia preferenza e prioritad. Sto esser che la val veva gia el 12avel tschentaner numerus habitadis ed ina tschecca populaziun. Per buca preferir in dils loghens gronds han ins eregiu ina baselgia dalla val - ina per tuts - la parochiala cul patrun S.Vigeli agl ur dil vitg da Sedrun. Successivamein han, matai muort lur grondezia, era ils vitgs retschiert baselgias ni capluttas. Igl onn 1368 ei documentau ina caplutta a Flurin Sura. Dapli dad ella raquenta la historia dalla val nuot. Ella ei svanida e quei tgunschamein entras la destrucziun entras ina bova ni lavina. Rueras retscheiva sia emprema caplutta igl onn 1491. Sin in agen caplon spetgan els entochen igl onn 1643. Igl ir dumengia per dumengia e firaus a Sedrun ella parochiala cuoza entochen viaden el 20avel tschentaner. Cun igl onn 1971 daventa Rueras pli autonom cun il plevon rectur. Il temps e svilup sforza al retuorn d'ina pleiv cun in sulet plevon per Tujetsch e quei igl onn 1993.

La val fuva en possess territorial dalla claustra e quella drova in administratur per la vasta vallada. En emprema lingia va ei per la survigilonza dils passadis atras la val - sul Cuolm d'Ursera e sur Tiarms e tras la Val Strem sul Krüzli. Avon l'avertura dalla Val Scalina fuva quel fetg bein frequentaus enviers nord e sid. Las sendas da sauma ston vegnir mantenidas. Sco liug adattau per far la survigilonza vegn construiu a Putnengia in casti. La famiglia de Putnengia surpren igl uffeci d'administratura. Igl onn 1252 vegn quella schlatta menziunada l'emprema gada ed il casti cumpara per l'emprema gada en in document da 1300. Secapescha ch'ils subdits ein era obligai alla dieschma. Ils Tuatschins han buca giu da far cun castellans e rampuns neu dil casti - scadin cass relata la historia nuotzun da tals eveniments. Ils temps semidan ed ils cumins neschan - la democrazia sesviluppescha era en nossa regiun. Gl'emprem mistral dalla Cadi ei documentaus igl onn 1368 en in document tuatschin. Il casti piarda sia funcziun e la natira surpren la lavur da destrucziun sustenida entras il carstgaun. Grazia alla iniziativa dil Forum cultural Tujetsch ei la ruina renaschida el decuors dils davos onns.

Duas annadas ein tagliadas marcantamein ella historia da Rueras, dus orsals ella histora dil vitg e quei ein ils onns 1749 e 1817. Omisdus onns destrueschan las lavinas dalla Pulanera e Val Mila ina part dil vitg e caschunan la mort a 64 persunas e 1817 a 28 persunas. Suenter l'emprema disgrazia vegn il vitg, che fuva per gronda part construius sin las rivas dil Rein dalla Val Mila ed el vest dalla baselgia, eregius egl ost da quella.

La via veglia tras la val passava atras tuts ils vitgs, quei documentescha in plan cantunal digl onn 1837. Ei fuva ina via da sauma e per menadiras che seteneva alla lingia naschida duront tschentaners. L'emprema via carrabla, eregida da 1861 - 1864 tras la val e sul pass, meina spel vitg ora. Ils vischins ein sedustai e buca stai fetg incantai da quei; ins veseva schizun la via da bass en - gest sut il vitg. Grazia alla via surora - ei in ton dil caracter vegl dil vitg semantenius tochen oz. Culla viafier succeda il medem. Al giavisch da sbassar la staziun encunter il vitg, vegn buca dau suatientscha.

Il caracter puril semantegn per gronda part tochen ils onns 1980. Lu, e quei grazia al svilup ella val ed en special il turissem d'unviern e stad, ei era Rueras suttaposts al svilup general. Il vitg crescha cun l'erecziun da numerusas casas e novs edifecis.

Culla caplania ha la scola entschiet el vischinadi. Quella obligaziun s'udeva avon al plevon dalla val ni ad in da ses gidonters, numnai primissaris. Casa caplania ni casas privatas ein stadas ils loghens d'instrucziun. Scriver, leger e zatgei quen, sper l'instrucziun religiusa, vevan la preferenza. L'èra dils caplons ha calau cun la mesadad dil 19avel tschentaner. Igl onn 1863 retscheiva Rueras l'emprema scola, 1918 vegn quei baghetg engrondius e survescha entochen 1959. La scola nova siara sias portas muort la decimaziun massiva d'affons da scola e fusiunescha cun Sedrun igl onn 2008.